با موضوع ژیاردیا لامبلیا تک یاخته تاژک دار روده ای |
 |
ژیاردیا لامبلیا تک یاخته تاژک دار روده ای و عامل ژیاردیازیس است. این انگل در تمام نقاط دنیا به ویژه مناطق گرمسیر و نقاطی با تراکم جمعیت زیاد و امکانات بهداشتی کم، شیوع دارد. Giardia lamblia در فرم فعال یا تروفوزوئیت بوسیله صفحه چسبنده خود به قسمت فوقانی دستگاه گوارش میزبان میچسبد و در این مکان تغذیه و تکثیر میکند. Giardiasis شایعترین عفونت انگلی تک یاخته ای و بیماری زا در ایران است. از بین 6 گونه تشخیص داده شده در جنس ژیاردیا، تنها ژیاردیا لامبلیا می تواند انسان را آلوده کند. ایزوله های ژیاردیا بر اساس خصوصیات ژن های گلوتامات دهیدروژناز، فاکتور طویل سازی آلفا، زیر واحد کوچک RNA ریبوزومی، بتا ژیاردین و ژن تریوز فسفات ایزومراز در 7 گروه A تا G طبقه بندی می شود. از 7 گروه فوق تا کنون تنها گروه های A و B در بین ایزوله های انسانی تشخیص داده شده اند. مطالعات اخیر حاکی از آن است که سویه های C، D، E و F نیز در انسان گزارش شده اند. در بین ابزارهای تشخیص ژیاردیا لامبلیا روشی که مواد ژنتیکی را تشخیص دهد نظیر واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) به دلیل اختصاصیت و حساسیت بالا در مطالعات فیلوژنیک بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. دراین مطالعه از 30 بیمار به طور تصادفی نمونه گیری انجام گرفت. پس از استخراج موفقیت آمیز DNA بر اساس ژن گلوتامات دهیدروژناز، مراحل واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) انجام شده و نتایج بر روی ژل الکتروفورز مورد بررسی قرار گرفتند. در این میان تمامی نمونه های استخراج شده، باند اختصاصی 432 bp را از خود نشان دادند. پس از مشاهده باند مورد نظر، با بهره گرفتن از روش RFLP نمونه ها مورد مطالعه قرار گرفتند. بدین منظور از آنزیم Bspl I استفاده شد. نتایج بر روی ژل الکتروفورز هر دو اسمبلیج A و B ژیاردیا لامبلیا را در نمونه ها نشان داد. از 6 نمونه انتخاب شده، 2 نمونه اسمبلیج AII و 4 نمونه مخلوطی از هر دو اسمبلیج AII و B را نشان دادند.
کلمات کلیدی: ژیاردیا لامبلیا، ژن گلوتامات دهیدروژناز، ژیاردیازیس، PCR، RFLP
- تعریف پارازیت یا انگل
پارازیت یا انگل واژه هایی هستند که امروزه در زندگی جوامع بشری کاربرد های گوناگونی دارند. ابتدا باید روشن شود که انگل چیست. در فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد (چاپ چهارم، 1949) آمده است: انگل حیوانی است که درون یا خارج موجود دیگری زندگی و به طور مستقیم از آن تغذیه می کند. پارازیت از لغت یونانی پارا به معنی کنار، ماوراء، غلط، اشتباه و نامنظم و لغت سیتوس به معنی غذا مشتق شده است.
در زندگی سمبیوزیس از جمله انگلی جفت کوچکتر آن حیوانات، انگل و جفت بزرگتر، میزبات است. طبق شرایط خاص، انگل در رون یا روی بدن میزبان خود زندگی می کند. این زندگی اشتراکی (سمبیوزیس)، زندگی انگلی داخلی یا زندگی انگلی خارجی نامیده می شود. تعدادی از این انگل ها در بخشی از سیر زندگی خود توانایی زندگی مستقل و بدون همکاری میزبان را ندارند که آن ها را انگل های اجباری می نامند. در حالی که تعدادی دیگر گاهی بدون وجود میزبان نیز زنده می مانند که به آن ها انگل اختیاری می گویند (28).
تفاوت های آشکاری بین زندگی انگلی و زندگی همسفره ای (کومنسالیسم) وجود دارد. در زندگی کومنسالیسم یکی از دیگری تغذیه نمیکند ولی یکی به دیگری از نظر جایگزینی داخلی یا خارجی نیاز دارد.
از دیدگاه انسان پشه ناقل مالاریا است ولی از نظر پشه، انسان ناقل است. وقتی میزبان دیگر مهره دار یا گیاه باشد، در عمل، لغت ناقل برای میزبان های بی مهره استفاده می شود. اگر انگل تک یاخته در بدن ناقل رشد و تکثیر پیدا کند آن را انتقال چرخه ای ( بیولوژیک) نامند. ولی در صورتی که انگل در ناقل رشد و تکثیر پیدا نکند، انتقال غیر چرخه ای (مکانیکی) نامیده می شود (20و 68).
1-2- طبقه بندی و تکامل تک یاخته ها
1-2-1- طبقه بندی
تک یاخته ها از سلسله جانداران یا شاید در سلسله آغازیان طبقه بندی می شوند. اگر روش دوم را در نظر بگیریم، گروه های اصلی تک یاخته ها خود یک شاخه هستند. تک یاخته ها موجودات یوکاریوتی هستند که DNA آنها دارای غشای مستقلی است و هسته را تشکیل می دهد. از این جهت با پروکاریوت ها متفاوتند. تک یاخته ها شامل کوچکترین یوکاریوت ها هستند و اغلب گفته می شود که از قدیمی ترین جاندارانند. این واقعیت تا حدی است که احتمال داده می شود بعد از گیاهان، قدیمی ترین جانداران بوده اند. البته حیات داشتن بعضی از آن ها به زمان های بسیار دور می رسد. در صورت صحت این مطلب که تک یاخته ها نماینده جدید گروه اجدادی جانوران و گیاهان هستند، مارا در حل اختلافات و مشکلات تاکسونومیک آن ها یاری می کند (21).
بعضی از اشکال تاژکداران، کلروپلاست دارند و از نظر ویژگی های تغذیه ای به گیاهان شبیه هستند. برخی بدون کلروفیل و شبیه جانوران هستند و گروهی نیز نحوه عملشان به محیط بستگی دارد. در سال 1866 نظریه ای توسط هاکل بیان شد که دو دسته نمی بایستی از هم جدا باشند بلکه مثل کلیه تک یاخته های دیگر و آلگ های تک سلولی یوکاریوت در سلسله آغازیان هستند. این فرضیه منطقی تنها اخیرا مورد توافق عمومی قرار گرفته است.
آغازیان از نظر ساختمان، بی تردید موجوداتی تک سلولس هستند. آناتومی آغازیان اساسا مشابه یک سلول ساده متازوآ است. از نظر عمل نیز آغازیان بی شک سلول واحدی هستند که کلیه اعمال و احساسات را مانند یک جانور کامل یا گیاه کامل انجام می دهند و فاقد تقسیمات سلولی خاص برای انجام کار بخصوصی هستند. در نتیجه
ژیاردیا لامبلیا تک یاخته تاژک دار روده ای و عامل ژیاردیازیس است. این انگل در تمام نقاط دنیا به ویژه مناطق گرمسیر و نقاطی با تراکم جمعیت زیاد و امکانات بهداشتی کم، شیوع دارد. Giardia lamblia در فرم فعال یا تروفوزوئیت بوسیله صفحه چسبنده خود به قسمت فوقانی دستگاه گوارش میزبان میچسبد و در این مکان تغذیه و تکثیر میکند. Giardiasis شایعترین عفونت انگلی تک یاخته ای و بیماری زا در ایران است. از بین 6 گونه تشخیص داده شده در جنس ژیاردیا، تنها ژیاردیا لامبلیا می تواند انسان را آلوده کند. ایزوله های ژیاردیا بر اساس خصوصیات ژن های گلوتامات دهیدروژناز، فاکتور طویل سازی آلفا، زیر واحد کوچک RNA ریبوزومی، بتا ژیاردین و ژن تریوز فسفات ایزومراز در 7 گروه A تا G طبقه بندی می شود. از 7 گروه فوق تا کنون تنها گروه های A و B در بین ایزوله های انسانی تشخیص داده شده اند. مطالعات اخیر حاکی از آن است که سویه های C، D، E و F نیز در انسان گزارش شده اند. در بین ابزارهای تشخیص ژیاردیا لامبلیا روشی که مواد ژنتیکی را تشخیص دهد نظیر واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) به دلیل اختصاصیت و حساسیت بالا در مطالعات فیلوژنیک بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. دراین مطالعه از 30 بیمار به طور تصادفی نمونه گیری انجام گرفت. پس از استخراج موفقیت آمیز DNA بر اساس ژن گلوتامات دهیدروژناز، مراحل واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) انجام شده و نتایج بر روی ژل الکتروفورز مورد بررسی قرار گرفتند. در این میان تمامی نمونه های استخراج شده، باند اختصاصی 432 bp را از خود نشان دادند. پس از مشاهده باند مورد نظر، با بهره گرفتن از روش RFLP نمونه ها مورد مطالعه قرار گرفتند. بدین منظور از آنزیم Bspl I استفاده شد. نتایج بر روی ژل الکتروفورز هر دو اسمبلیج A و B ژیاردیا لامبلیا را در نمونه ها نشان داد. از 6 نمونه انتخاب شده، 2 نمونه اسمبلیج AII و 4 نمونه مخلوطی از هر دو اسمبلیج AII و B را نشان دادند.
کلمات کلیدی: ژیاردیا لامبلیا، ژن گلوتامات دهیدروژناز، ژیاردیازیس، PCR، RFLP
- تعریف پارازیت یا انگل
پارازیت یا انگل واژه هایی هستند که امروزه در زندگی جوامع بشری کاربرد های گوناگونی دارند. ابتدا باید روشن شود که انگل چیست. در فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد (چاپ چهارم، 1949) آمده است: انگل حیوانی است که درون یا خارج موجود دیگری زندگی و به طور مستقیم از آن تغذیه می کند. پارازیت از لغت یونانی پارا به معنی کنار، ماوراء، غلط، اشتباه و نامنظم و لغت سیتوس به معنی غذا مشتق شده است.
در زندگی سمبیوزیس از جمله انگلی جفت کوچکتر آن حیوانات، انگل و جفت بزرگتر، میزبات است. طبق شرایط خاص، انگل در رون یا روی بدن میزبان خود زندگی می کند. این زندگی اشتراکی (سمبیوزیس)، زندگی انگلی داخلی یا زندگی انگلی خارجی نامیده می شود. تعدادی از این انگل ها در بخشی از سیر زندگی خود توانایی زندگی مستقل و بدون همکاری میزبان را ندارند که آن ها را انگل های اجباری می نامند. در حالی که تعدادی دیگر گاهی بدون وجود میزبان نیز زنده می مانند که به آن ها انگل اختیاری می گویند (28).
تفاوت های آشکاری بین زندگی انگلی و زندگی همسفره ای (کومنسالیسم) وجود دارد. در زندگی کومنسالیسم یکی از دیگری تغذیه نمیکند ولی یکی به دیگری از نظر جایگزینی داخلی یا خارجی نیاز دارد.
از دیدگاه انسان پشه ناقل مالاریا است ولی از نظر پشه، انسان ناقل است. وقتی میزبان دیگر مهره دار یا گیاه باشد، در عمل، لغت ناقل برای میزبان های بی مهره استفاده می شود. اگر انگل تک یاخته در بدن ناقل رشد و تکثیر پیدا کند آن را انتقال چرخه ای ( بیولوژیک) نامند. ولی در صورتی که انگل در ناقل رشد و تکثیر پیدا نکند، انتقال غیر چرخه ای (مکانیکی) نامیده می شود (20و 68).
1-2- طبقه بندی و تکامل تک یاخته ها
1-2-1- طبقه بندی
تک یاخته ها از سلسله جانداران یا شاید در سلسله آغازیان طبقه بندی می شوند. اگر روش دوم را در نظر بگیریم، گروه های اصلی تک یاخته ها خود یک شاخه هستند. تک یاخته ها موجودات یوکاریوتی هستند که DNA آنها دارای غشای مستقلی است و هسته را تشکیل می دهد. از این جهت با پروکاریوت ها متفاوتند. تک یاخته ها شامل کوچکترین یوکاریوت ها هستند و اغلب گفته می شود که از قدیمی ترین جاندارانند. این واقعیت تا حدی است که احتمال داده می شود بعد از گیاهان، قدیمی ترین جانداران بوده اند. البته حیات داشتن بعضی از آن ها به زمان های بسیار دور می رسد. در صورت صحت این مطلب که تک یاخته ها نماینده جدید گروه اجدادی جانوران و گیاهان هستند، مارا در حل اختلافات و مشکلات تاکسونومیک آن ها یاری می کند (21).
بعضی از اشکال تاژکداران، کلروپلاست دارند و از نظر ویژگی های تغذیه ای به گیاهان شبیه هستند. برخی بدون کلروفیل و شبیه جانوران هستند و گروهی نیز نحوه عملشان به محیط بستگی دارد. در سال 1866 نظریه ای توسط هاکل بیان شد که دو دسته نمی بایستی از هم جدا باشند بلکه مثل کلیه تک یاخته های دیگر و آلگ های تک سلولی یوکاریوت در سلسله آغازیان هستند. این فرضیه منطقی تنها اخیرا مورد توافق عمومی قرار گرفته است.
آغازیان از نظر ساختمان، بی تردید موجوداتی تک سلولس هستند. آناتومی آغازیان اساسا مشابه یک سلول ساده متازوآ است. از نظر عمل نیز آغازیان بی شک سلول واحدی هستند که کلیه اعمال و احساسات را مانند یک جانور کامل یا گیاه کامل انجام می دهند و فاقد تقسیمات سلولی خاص برای انجام کار بخصوصی هستند. در نتیجه یک آغازی از نظر اندازه بسیار محدود و کوچک است. در عین حال توانایی کاری آنها به محیط زندگیشان بستگی ندارد. آغازیان به سرعت تکثیر می شوند و از این جهت شاید از یوکاریوت ها بسیار موفق تر باشند (74).
در ادامه به قسمتی از رده بندی سلسله آغازیان اشاره می کنیم(تصویر 1-2).
1-2-2- سلسله آغازیان Kingdom PROTISTA ( Haeckel 1866)
– شاخه سارکوماستیگوفورا
هسته واحدی دارند. در تعدادی ممکن است هسته ها بیشتر باشند. جنسیت وقتی ظاهر می شود که اصولا به شکل سینگامی تکثیر می شوند. تاژک یا پای کاذب یا هردو را دارند.
– زیر شاخه ماستیگوفورا
یک یا چند تاژک در مرحله تروفوزوئیت دارند. اصولا تکثیر آنها غیر جنسی و قرینه با تقسیمات دوتایی است. در تعدادی نیز تکثیر جنسی دیده شده است.
– رده فیتوماستیگوفورا
اختصاصا کلروپلاست یا پیگمان های مختلف از جمله کلروفیل به وضوح در آن ها دیده می شود. اکثرا دارای زندگی آزادند.
– راسته کنیتوپلاستیدا
دارای یک یا دو تاژک، آکسونم و میله محوری و یک میتوکندری بزرگ بوده و به طور معمول و طبیعی دارای یک یا بیشتر توده واضح DNA که نزدیک کینتوزوم های تاژک متمرکز شده است بوده و غالبا انگلی هستند.
– زیر راسته بودونیا
اختصاصا دارای دو تاژک قرینه، DNA کینتوپلاست متراکم در یک توده واحد، اغلب بزرگ یا چند جسم مجزا یا کاملا از میتوکندری جدا شده و دارای زندگی آزاد یا انگلی هستند.
– زیر راسته تریپانوزوماتینا
دارای یک تازک که گاهی آزاد و گاهی چسبیده به بدن انگل همراه با غشای مواج و یک کینتوپلاست کوچک و فشرده هستند. برخی از انواع آن ها عبازتند از : Leishmania ، Trypanosoma.
– راسته دیپلومونادیا
بدن آنها تقارن دارد (نظم در هسته با یک یا چهار تاژک). به طور اختصاصی یک تازک قابل ارتجاع دارند. زندگی آنها آزاد یا انگلی است. برخی از آن ها عبارتند از :Enteromonas و Giardia (45).
(به دلیل اینکه نمونه مورد آزمایش انگل ژیاردیا می باشد، تا این قسمت از تاکسونومی بسنده می شود)
شکل 1-1- سلسله ی آغازیان
1-3- تکامل تک یاخته ها
بحث تکامل تک یاخته ها در حد فرضیه است. در مورد کلیه تک یاخته های انگلی این موضوع مطرح است که فاقد اسکلت یا سختی خاص هستند. بنابراین به ندرت از آن ها فسیلی باقی مانده است که وضعیت تکاملی آن ها را بیان کند و فرضیه تکاملی که در مورد آن ها مطرح است بیشتر بر پایه شواهد و نشانه های مربوط به حیات گروه های مشابه قرار دارد و در حقیقت شبیه احتمال است (30).
1-3-1- نظریه ها
عمدتا پذیرفته شده که منشا اصلی موجودات امروز از سارکوماستیگوفورا است. این عقیده بر اساس یافته های زیر است:
- تاژک یا مژه در بین اغلب گیاهان و جانوران دیده می شود.
- در میان ماستیگوفورا، گونه های زیادی دارای کلروپلاست و برخی نیز فاقد آن هستند.
از این طرح اولیه، فرضیه تکامل در سه خط اصلی طرح می شود: گیاهان موجودات جانداری هستند که کلروفیل در آن ها باقی مانده است و آن را در سنتز غذای خود به کار می گیرند. جانوران با محیط سازگار شده و از گیاهان و میوه ها تغذیه می کنند. و قارچ ها نیز ساپروفیت هستند. بنابراین به نظر می رسد که همه حیوانات انگل گیاهان هستند. البته در مجموع برای این لغت تعریف محدود تری وجود دارد (74).
نظریه های مربوط به تکامل در بین گروه های مختلف تک یاخته ها بسیار ذهنی و تئوریک است ولی کاربرد وسیع و قابل توجهی دارد. در بین Ciliophora و Sarcodina ، احتمالا محیط انگلی، عامل سازش آن ها با محیط شده و ایجاد ارگانیزم های مختلف در آن ها موثر بوده است. اکثر اعضای این گروه ها، مهمترین انگل های روده ای هستند. تصور اینکه آن ها چگونه می توانند از طریق آب و غذا وارد دستگاه گوارش شوند و در آنجا تکثیر پیدا کنند و در نهایت، تغییرات سریع و انتخاب نژاد خاص موجودات قابل توجه بوده و روی آن ها مطالعه شده است. در محیط دستگاه گوارش، وجود آن ها حفظ شده در حالی که در نوع انگلی، قادر به تحمل محیط خارج از بدن میزبان نیستند. البته با فرم کیست می توانند مدت محدودی باقی بمانند (31).
یک آغازی از نظر اندازه بسیار محدود و کوچک است. در عین حال توانایی کاری آنها به محیط زندگیشان بستگی ندارد. آغازیان به سرعت تکثیر می شوند و از این جهت شاید از یوکاریوت ها بسیار موفق تر باشند (74).
در ادامه به قسمتی از رده بندی سلسله آغازیان اشاره می کنیم(تصویر 1-2).
1-2-2- سلسله آغازیان Kingdom PROTISTA ( Haeckel 1866)
– شاخه سارکوماستیگوفورا
هسته واحدی دارند. در تعدادی ممکن است هسته ها بیشتر باشند. جنسیت وقتی ظاهر می شود که اصولا به شکل سینگامی تکثیر می شوند. تاژک یا پای کاذب یا هردو را دارند.
– زیر شاخه ماستیگوفورا
یک یا چند تاژک در مرحله تروفوزوئیت دارند. اصولا تکثیر آنها غیر جنسی و قرینه با تقسیمات دوتایی است. در تعدادی نیز تکثیر جنسی دیده شده است.
– رده فیتوماستیگوفورا
اختصاصا کلروپلاست یا پیگمان های مختلف از جمله کلروفیل به وضوح در آن ها دیده می شود. اکثرا دارای زندگی آزادند.
– راسته کنیتوپلاستیدا
دارای یک یا دو تاژک، آکسونم و میله محوری و یک میتوکندری بزرگ بوده و به طور معمول و طبیعی دارای یک یا بیشتر توده واضح DNA که نزدیک کینتوزوم های تاژک متمرکز شده است بوده و غالبا انگلی هستند.
– زیر راسته بودونیا
اختصاصا دارای دو تاژک قرینه، DNA کینتوپلاست متراکم در یک توده واحد، اغلب بزرگ یا چند جسم مجزا یا کاملا از میتوکندری جدا شده و دارای زندگی آزاد یا انگلی هستند.
– زیر راسته تریپانوزوماتینا
دارای یک تازک که گاهی آزاد و گاهی چسبیده به بدن انگل همراه با غشای مواج و یک کینتوپلاست کوچک و فشرده هستند. برخی از انواع آن ها عبازتند از : Leishmania ، Trypanosoma.
– راسته دیپلومونادیا
بدن آنها تقارن دارد (نظم در هسته با یک یا چهار تاژک). به طور اختصاصی یک تازک قابل ارتجاع دارند. زندگی آنها آزاد یا انگلی است. برخی از آن ها عبارتند از :Enteromonas و Giardia (45).
(به دلیل اینکه نمونه مورد آزمایش انگل ژیاردیا می باشد، تا این قسمت از تاکسونومی بسنده می شود)
شکل 1-1- سلسله ی آغازیان
1-3- تکامل تک یاخته ها
بحث تکامل تک یاخته ها در حد فرضیه است. در مورد کلیه تک یاخته های انگلی این موضوع مطرح است که فاقد اسکلت یا سختی خاص هستند. بنابراین به ندرت از آن ها فسیلی باقی مانده است که وضعیت تکاملی آن ها را بیان کند و فرضیه تکاملی که در مورد آن ها مطرح است بیشتر بر پایه شواهد و نشانه های مربوط به حیات گروه های مشابه قرار دارد و در حقیقت شبیه احتمال است (30).
1-3-1- نظریه ها
عمدتا پذیرفته شده که منشا اصلی موجودات امروز از سارکوماستیگوفورا است. این عقیده بر اساس یافته های زیر است:
- تاژک یا مژه در بین اغلب گیاهان و جانوران دیده می شود.
- در میان ماستیگوفورا، گونه های زیادی دارای کلروپلاست و برخی نیز فاقد آن هستند.
از این طرح اولیه، فرضیه تکامل در سه خط اصلی طرح می شود: گیاهان موجودات جانداری هستند که کلروفیل در آن ها باقی مانده است و آن را در سنتز غذای خود به کار می گیرند. جانوران با محیط سازگار شده و از گیاهان و میوه ها تغذیه می کنند. و قارچ ها نیز ساپروفیت هستند. بنابراین به نظر می رسد که همه حیوانات انگل گیاهان هستند. البته در مجموع برای این لغت تعریف محدود تری وجود دارد (74).
نظریه های مربوط به تکامل در بین گروه های مختلف تک یاخته ها بسیار ذهنی و تئوریک است ولی کاربرد وسیع و قابل توجهی دارد. در بین Ciliophora و Sarcodina ، احتمالا محیط انگلی، عامل سازش آن ها با محیط شده و ایجاد ارگانیزم های مختلف در آن ها موثر بوده است. اکثر اعضای این گروه ها، مهمترین انگل های روده ای هستند. تصور اینکه آن ها چگونه می توانند از طریق آب و غذا وارد دستگاه گوارش شوند و در آنجا تکثیر پیدا کنند و در نهایت، تغییرات سریع و انتخاب نژاد خاص موجودات قابل توجه بوده و روی آن ها مطالعه شده است. در محیط دستگاه گوارش، وجود آن ها حفظ شده در حالی که در نوع انگلی، قادر به تحمل محیط خارج از بدن میزبان نیستند. البته با فرم کیست می توانند مدت محدودی باقی بمانند (31).
فرم در حال بارگذاری ...
|
[یکشنبه 1400-05-10] [ 12:35:00 ق.ظ ]
|
