:

سیب زمینی یکی از تولیدات مهم کشاورزی در سراسر جهان بوده و به علت دارا بودن مواد مختلف انرژی زای قندی، پروتئینی و ویتامین ها جزء یکی از محصولات استراتژیک و هم ردیف گندم، جو و برنج محسوب      می شود. طبق آمار منتشر شده از سوی اداره کل آمار و اطلاعات کشور در سال 1389 سیب زمینی در سطحی معادل 144 هزار هکتار از اراضی آبی کشور کشت شده است، متوسط عملکرد هکتاری آن 21 تن بوده و محصول سالانه آن بالغ بر سه میلیون تن می باشد( بهداد،1381).

سیب زمینی یكی از محصولات مهم كشاورزی در بسیاری از كشورها از جمله كشور ما می باشد و بیماری لكه موجی و لكه قهوه ای آلترناریایی سیب زمینی جزء بیماری هایی هستند كه با تولید انواع توكسین ها باعث خشكیدگی بوته های سیب زمینی و كاهش محصول آن می گردد.

این بیماری از بیماری های قدیمی شناخته شده در سیب زمینی است. تاریخچه شروع این بیماری در ایران كاملاً مشخص نیست و اطلاعاتی در مورد چگونگی ورود این بیماری همراه با گیاه سیب زمینی به ایران در دسترس نمی باشد.

اولین گزارش مكتوب مشاهده این بیماری به سال 1356 بر می-گردد كه شیوع این بیماری از مناطق اهواز،گزارش شده است(Ershad 2009).

طبق آمار سازمان ملل متحد در سال 2000، جمعیت جهان تا سال 2050 بیش از 70 درصد افزایش خواهد داشت. در این بین یکی از مشکلاتی که بروز خواهد نمود سوء تغذیه بخصوص در کشورهای درحال توسعه است (کوچکی و بنایان اول،1373؛ بنایی و همکاران،1374). در استان سمنان منطقه بسطام، سالانه 3800 هكتار از بهترین اراضی به كشت گوجه فرنگی اختصاص داده می شود. در سال های پر باران مزارع گوجه فرنگی به شدت مورد حمله بیماری لكه موجی قرار می گیرند.

با وجود اینکه این بیماری خسارت قابل توجهی به سیب زمینی در منطقه بسطام وارد می کند اما هنوز برنامه ریزی های دقیق و مناسب و به موقع با آن طبق پیش بینی های آماری جامع صورت نگرفته است.

امید است نتایج حاصله راهگشای سایر پژوهشگران جهت استفاده در برنامه های کنترل تلفیقی لكه موجی سیب زمینی باشد.

اهداف تحقیق:

• با وجود این که منطقه بسطام قطب تولید سیب زمینی در استان سمنان به شمار می رود و بیماری لكه موجی سیب زمینی نیز از سال های قبل در آن مشاهده شده است، اما هنوز هیچ آمار درست و قابل اعتمادی درباره ی وضعیت آلودگی مزارع این منطقه منتشر نشده است. یکی از اهداف این تحقیق، بررسی وضعیت آلودگی مزارع سیب زمینی و ارائه آماری واقعی جهت استفاده ی محققان، کارشناسان و مسؤولان در امر تحقیق، مدل سازی و برنامه ریزی بوده است.
• تاکنون هیچ تحقیقی درباره بررسی پیشرفت زمانی بیماری EBسیب زمینی در استان انجام نشده و یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی پیشرفت بیماری در مناطق مختلف شهر بسطام و تحت شرایط متنوع اقلیمی در طول زمان بوده است.
• روابط بین میزان وقوع و شدت بیماری لكه موجی، تاکنون در مورد هیچ کدام از میزبان های قارچ عامل این بیماری در استان سمنان مورد مطالعه قرار نگرفته است. یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی رابطه ی کمّی بین دو کمیت یادشده و ارائه مدلی جهت پیش بینی قابل اعتماد شدت بیماری بر اساس ارزیابی

• :

  سیب زمینی یکی از تولیدات مهم کشاورزی در سراسر جهان بوده و به علت دارا بودن مواد مختلف انرژی زای قندی، پروتئینی و ویتامین ها جزء یکی از محصولات استراتژیک و هم ردیف گندم، جو و برنج محسوب      می شود. طبق آمار منتشر شده از سوی اداره کل آمار و اطلاعات کشور در سال 1389 سیب زمینی در سطحی معادل 144 هزار هکتار از اراضی آبی کشور کشت شده است، متوسط عملکرد هکتاری آن 21 تن بوده و محصول سالانه آن بالغ بر سه میلیون تن می باشد( بهداد،1381).

  سیب زمینی یكی از محصولات مهم كشاورزی در بسیاری از كشورها از جمله كشور ما می باشد و بیماری لكه موجی و لكه قهوه ای آلترناریایی سیب زمینی جزء بیماری هایی هستند كه با تولید انواع توكسین ها باعث خشكیدگی بوته های سیب زمینی و كاهش محصول آن می گردد.

  این بیماری از بیماری های قدیمی شناخته شده در سیب زمینی است. تاریخچه شروع این بیماری در ایران كاملاً مشخص نیست و اطلاعاتی در مورد چگونگی ورود این بیماری همراه با گیاه سیب زمینی به ایران در دسترس نمی باشد.

  اولین گزارش مكتوب مشاهده این بیماری به سال 1356 بر می-گردد كه شیوع این بیماری از مناطق اهواز،گزارش شده است(Ershad 2009).

  طبق آمار سازمان ملل متحد در سال 2000، جمعیت جهان تا سال 2050 بیش از 70 درصد افزایش خواهد داشت. در این بین یکی از مشکلاتی که بروز خواهد نمود سوء تغذیه بخصوص در کشورهای درحال توسعه است (کوچکی و بنایان اول،1373؛ بنایی و همکاران،1374). در استان سمنان منطقه بسطام، سالانه 3800 هكتار از بهترین اراضی به كشت گوجه فرنگی اختصاص داده می شود. در سال های پر باران مزارع گوجه فرنگی به شدت مورد حمله بیماری لكه موجی قرار می گیرند.

  با وجود اینکه این بیماری خسارت قابل توجهی به سیب زمینی در منطقه بسطام وارد می کند اما هنوز برنامه ریزی های دقیق و مناسب و به موقع با آن طبق پیش بینی های آماری جامع صورت نگرفته است.

  امید است نتایج حاصله راهگشای سایر پژوهشگران جهت استفاده در برنامه های کنترل تلفیقی لكه موجی سیب زمینی باشد.

  اهداف تحقیق:

  • با وجود این که منطقه بسطام قطب تولید سیب زمینی در استان سمنان به شمار می رود و بیماری لكه موجی سیب زمینی نیز از سال های قبل در آن مشاهده شده است، اما هنوز هیچ آمار درست و قابل اعتمادی درباره ی وضعیت آلودگی مزارع این منطقه منتشر نشده است. یکی از اهداف این تحقیق، بررسی وضعیت آلودگی مزارع سیب زمینی و ارائه آماری واقعی جهت استفاده ی محققان، کارشناسان و مسؤولان در امر تحقیق، مدل سازی و برنامه ریزی بوده است.
  • تاکنون هیچ تحقیقی درباره بررسی پیشرفت زمانی بیماری EBسیب زمینی در استان انجام نشده و یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی پیشرفت بیماری در مناطق مختلف شهر بسطام و تحت شرایط متنوع اقلیمی در طول زمان بوده است.
  • روابط بین میزان وقوع و شدت بیماری لكه موجی، تاکنون در مورد هیچ کدام از میزبان های قارچ عامل این بیماری در استان سمنان مورد مطالعه قرار نگرفته است. یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی رابطه ی کمّی بین دو کمیت یادشده و ارائه مدلی جهت پیش بینی قابل اعتماد شدت بیماری بر اساس ارزیابی میزان وقوع بیماری در مزارع سیب زمینی شهر بسطام، بوده است.
  • تحقیق در زمینه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری های گیاهی، از موضوعاتی بوده که در کشور ما درصد بسیار اندکی از انتشارات این رشته را به خود اختصاص داده و یکی از اهداف این تحقیق، مطالعه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری لكه موجی در سیب زمینی و برقراری ارتباط بین متغیرهای مختلف وابسته به اپیدمی با خسارت ناشی از بیماری به عملکرد محصول بوده است.
  • بررسی احتمال وقوع اپیدمی بر اساس عوامل مختلف آب و هوایی و زراعی و یافتن مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر وقوع اپیدمی این بیماری

   2-1-گیاه میزبان:

  در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط سرجان ملكم انگلیسی برای اولین بار وارد ایران و احتمالاً برای اولین بار در پشند، دماوند و منطقه فریدون كنار اصفهان كشت شد(حیدرنیا،1365). نام انگلیسی آن potato‌، نام فرانسوی آن Pomme de Terre ، نام آلمانی آن Kartofel (طباطبایی،1365) و در زبان تركی به آن Patates‌ می گویند (Davis,1978)‌ . بعد از غلات منبع اصلی کربوهیدرات را تشکیل می دهد. از مصارف دیگر تولید نشاسته، دکستروز و استفاده در صنایع تولید الکل از طریق تخمیر می باشد(Morrison, et al., 2000).

  نشاسته سیب زمینی میزان بالایی فسفر داشته و ژل های حاصل از آن غلضت بالایی دارند(Narpinder, et al., 2000). سطح زیر کشت آن در سال 88-87 حدود 154 هزار هکتار که شامل 98.17 درصد آبی و بقیه به صورت دیم بود. همدان 16.63 درصد از سطح اراضی زیر کشت سیب زمینی را در ایران با تولید بیشترین میزان تولید داراست.

  استان های اردبیل، اصفهان، کردستان، زنجان و آذربایجان شرقی به ترتیب با 13.68و11.42و7.70 و7.10و5.87 درصد تولید دارای مقام های دوم تا ششم می باشند. میزان تولید در ایران 4.11 میلیون تن است که 99.32 درصد آن آبی است. عملکرد سیب زمینی آبی در کشور 26986.95 کیلوگرم و دیم 9872.30 کیلوگرم در هکتار بوده است(بی نام، 1389).

  ساقه های هوایی سیب زمینی دارای برگ های مرکب از 7-12 برگچه است. در فواصل این برگچه ها نیز برگچه های کوچکتری جای دارند که به آن ظاهر مشخص می دهد به طوری که وجود آنها سبب می شود که به سهولت این گیاه از گونه های دیگر Solanium تشخیص داده شود.گلهای آن به تفاوت به رنگ های بنفش روشن، سوسنی یا سفیدو مجتمع به صورت خوشه فشرده با ظاهر چتر مانند دیده می شوند.

  در نژاد های زایا، میوه محتوی معادل 300 دانه است. غده دارای 75 درصد آب، 22 درصد هیدرات کربن، مانند آمیدون، گلوکز، ساکارز، صمغ، 1.99 درصد مواد ازته مانند آلبومین، آسپاراژین، لیسیتین، پروتیوز، توبرین، 0.15 درصد مواد چرب مانند پالمیتین، میریستین، سولانو استیارین و همچنین اسید سولانیک است.

  1.09 درصد از املاح معدنی مختلف، اسید های آلی، فرمان ها، ویتامین های مختلف B وB شش (0.2 میلی گرم در هر صد گرم)، اسید پانتوتانیک0.3 تا0.63 میلی گرم، اسید فولیک می باشد. جوانه تازه سیب زمینی دارای حدود 0.04 درصد سولانین است.

• 
•  میزان وقوع بیماری در مزارع سیب زمینی شهر بسطام، بوده است.
• تحقیق در زمینه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری های گیاهی، از موضوعاتی بوده که در کشور ما درصد بسیار اندکی از انتشارات این رشته را به خود اختصاص داده و یکی از اهداف این تحقیق، مطالعه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری لكه موجی در سیب زمینی و برقراری ارتباط بین متغیرهای مختلف وابسته به اپیدمی با خسارت ناشی از بیماری به عملکرد محصول بوده است.
• بررسی احتمال وقوع اپیدمی بر اساس عوامل مختلف آب و هوایی و زراعی و یافتن مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر وقوع اپیدمی این بیماری

 2-1-گیاه میزبان:

در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط سرجان ملكم انگلیسی برای اولین بار وارد ایران و احتمالاً برای اولین بار در پشند، دماوند و منطقه فریدون كنار اصفهان كشت شد(حیدرنیا،1365). نام انگلیسی آن potato‌، نام فرانسوی آن Pomme de Terre ، نام آلمانی آن Kartofel (طباطبایی،1365) و در زبان تركی به آن Patates‌ می گویند (Davis,1978)‌ . بعد از غلات منبع اصلی کربوهیدرات را تشکیل می دهد. از مصارف دیگر تولید نشاسته، دکستروز و استفاده در صنایع تولید الکل از طریق تخمیر می باشد(Morrison, et al., 2000).

نشاسته سیب زمینی میزان بالایی فسفر داشته و ژل های حاصل از آن غلضت بالایی دارند(Narpinder, et al., 2000). سطح زیر کشت آن در سال 88-87 حدود 154 هزار هکتار که شامل 98.17 درصد آبی و بقیه به صورت دیم بود. همدان 16.63 درصد از سطح اراضی زیر کشت سیب زمینی را در ایران با تولید بیشترین میزان تولید داراست.

استان های اردبیل، اصفهان، کردستان، زنجان و آذربایجان شرقی به ترتیب با 13.68و11.42و7.70 و7.10و5.87 درصد تولید دارای مقام های دوم تا ششم می باشند. میزان تولید در ایران 4.11 میلیون تن است که 99.32 درصد آن آبی است. عملکرد سیب زمینی آبی در کشور 26986.95 کیلوگرم و دیم 9872.30 کیلوگرم در هکتار بوده است(بی نام، 1389).

ساقه های هوایی سیب زمینی دارای برگ های مرکب از 7-12 برگچه است. در فواصل این برگچه ها نیز برگچه های کوچکتری جای دارند که به آن ظاهر مشخص می دهد به طوری که وجود آنها سبب می شود که به سهولت این گیاه از گونه های دیگر Solanium تشخیص داده شود.گلهای آن به تفاوت به رنگ های بنفش روشن، سوسنی یا سفیدو مجتمع به صورت خوشه فشرده با ظاهر چتر مانند دیده می شوند.

در نژاد های زایا، میوه محتوی معادل 300 دانه است. غده دارای 75 درصد آب، 22 درصد هیدرات کربن، مانند آمیدون، گلوکز، ساکارز، صمغ، 1.99 درصد مواد ازته مانند آلبومین، آسپاراژین، لیسیتین، پروتیوز، توبرین، 0.15 درصد مواد چرب مانند پالمیتین، میریستین، سولانو استیارین و همچنین اسید سولانیک است.

1.09 درصد از املاح معدنی مختلف، اسید های آلی، فرمان ها، ویتامین های مختلف B وB شش (0.2 میلی گرم در هر صد گرم)، اسید پانتوتانیک0.3 تا0.63 میلی گرم، اسید فولیک می باشد. جوانه تازه سیب زمینی دارای حدود 0.04 درصد سولانین است.