دربازارهای جهانی گل و گیاهان زینتی سالانه حدود بیست میلیارد دلار از این کالا مبادله می­ شود که سهم ایران در این بازارحدود دویست میلیون دلار است که قابل صرف نظر کردن نمی ­باشد(معماران کاشانی و نادری، 1375). پژوهش در زمینه ­های مختلف از قبیل جمع­آوری گونه­ های مختلف گل­ها، انجام برنامه­ های به نژادی و ایجاد کولتیوارهای جدید و نیز شناخت نیازهای محیطی و بررسی عوامل موثردر تولید گل جهت افزایش کیفیت گل­ها ضروری به نظر می­رسد بعلاوه با کاهش هزینه­ها و مطالعه و برنامه­ ریزی تولید در مناطق مختلف کشور به همراه بهبود روش­های بسته بندی، حمل ونقل و بازاررسانی گل­ها مطابق با استاندارهای بین ­المللی می­توان به دستیابی ایران به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی گل امیدواراست (سایدیکو و انیس، 2008).[2]

پرورش دهندگان بزرگ در بسیاری از کشورهایی مانند هلند و آمریکا به کاربرد تنظیم کننده­ های رشد و هورمون­های گیاهی نظیر سایتوکنین­ها و جیبرلین­ها در طی دوره رشد ونیز پس از برداشت، همچنین بهره­ گیری از محلول­های نگهدارنده گوناگون و اعمال درجه­بندی و روش­های مناسب بسته­بندی و حمل و نقل پیشرفت­های زیادی داشته اند. در ایران همچون صنعت تولید، موفقیت­ها در زمینه نگهداری گل­های بریده چندان رضایت­بخش نیست. 20 درصد گل­های تازه، هنگام گذشتن از کانال­های بازار (برداشت، بسته­بندی، جابجایی و فروش) مرغوبیت خود را از دست داده و قسمت زیادی از گل­های باقیمانده نیز در شرایط ضعیف ونامطلوب به فروش می­رسند که باعث نارضایتی مصرف کننده می­ شود (هاگی لادی و همکاران، 1999).

بررسی نوشته­ های پیشینیان نشان می­دهد که فرهنگ دیرین ایران زمین از همان ابتدا بر پایه انس با طبیعت استوار است، به طوری­ که اولین بار پادشاهان ایرانی بودند که با کشت گیاهان زینتی و فضاسازی مناسب پارک­ها و باغ­های ایران آن­ روز را با فرانسه مقایسه می­نماید که دلیل بر ذوق و سلیقه هنر گل­پروری و گل­آرایی ایرانیان است و این موضوع به حدی اهمیت پیدا می­ کند که آن­ها گل را از عالم بالا می­دانند:

گل آن جهانی است نگنجه در این جهان           در عـالـم خیـال چـه گنجه خیـال گـل

(هاگی لادی و همکاران، 1999).

   به رغم نیاز فراوان محصولات زارعی به پتاسیم که گاهی بیشتر از مقدار نیتروژن نیز می­باشد ولی کودهای پتاسیمی مصرف نمی­ شود این وضع در حالی است که در کشورهای پیشرفته، نسبت نیتروژن به پتاسیم مصرفی تقریباً نزدیک به یک است، ولی متاسفانه این نسبت در کشور ما از 15 نیز بیشتر است
(بلالی و همکاران،2003)[8].

1-2- هدف از انجام این تحقیق

از آنجائیکه خصوصیات مرفولوژیک و فیتوشیمایی این گیاه پیازی شدیداً تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله تغذیه و هورمون تغییر می­نماید بنابراین در این تحقیق جهت بهبود خواص یاد شده با ارتباط مطلوب بین هورمون و کود پتاس به دنبال درصد افزایش آن­ها با بهترین تیمار می­باشیم

فصل دوم

بررسی منابع

2-1 تاریخچه گل نرگس در ایران

در اطراف قلعه ارجان گل­های نرگس همه ساله وجود دارند. این قلعه که قدیمی­تر از قلعه­الموت
می­باشد در محلی صعب­العبور در استان خوزستان واقع شده است. با توجه به قدمت شهر ارجان می­توان به قدمت گل­های نرگس پی برد. بر اساس آن­چه در کتاب­های تاریخی

دربازارهای جهانی گل و گیاهان زینتی سالانه حدود بیست میلیارد دلار از این کالا مبادله می­ شود که سهم ایران در این بازارحدود دویست میلیون دلار است که قابل صرف نظر کردن نمی ­باشد(معماران کاشانی و نادری، 1375). پژوهش در زمینه ­های مختلف از قبیل جمع­آوری گونه­ های مختلف گل­ها، انجام برنامه­ های به نژادی و ایجاد کولتیوارهای جدید و نیز شناخت نیازهای محیطی و بررسی عوامل موثردر تولید گل جهت افزایش کیفیت گل­ها ضروری به نظر می­رسد بعلاوه با کاهش هزینه­ها و مطالعه و برنامه­ ریزی تولید در مناطق مختلف کشور به همراه بهبود روش­های بسته بندی، حمل ونقل و بازاررسانی گل­ها مطابق با استاندارهای بین ­المللی می­توان به دستیابی ایران به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی گل امیدواراست (سایدیکو و انیس، 2008).[2]

پرورش دهندگان بزرگ در بسیاری از کشورهایی مانند هلند و آمریکا به کاربرد تنظیم کننده­ های رشد و هورمون­های گیاهی نظیر سایتوکنین­ها و جیبرلین­ها در طی دوره رشد ونیز پس از برداشت، همچنین بهره­ گیری از محلول­های نگهدارنده گوناگون و اعمال درجه­بندی و روش­های مناسب بسته­بندی و حمل و نقل پیشرفت­های زیادی داشته اند. در ایران همچون صنعت تولید، موفقیت­ها در زمینه نگهداری گل­های بریده چندان رضایت­بخش نیست. 20 درصد گل­های تازه، هنگام گذشتن از کانال­های بازار (برداشت، بسته­بندی، جابجایی و فروش) مرغوبیت خود را از دست داده و قسمت زیادی از گل­های باقیمانده نیز در شرایط ضعیف ونامطلوب به فروش می­رسند که باعث نارضایتی مصرف کننده می­ شود (هاگی لادی و همکاران، 1999).

بررسی نوشته­ های پیشینیان نشان می­دهد که فرهنگ دیرین ایران زمین از همان ابتدا بر پایه انس با طبیعت استوار است، به طوری­ که اولین بار پادشاهان ایرانی بودند که با کشت گیاهان زینتی و فضاسازی مناسب پارک­ها و باغ­های ایران آن­ روز را با فرانسه مقایسه می­نماید که دلیل بر ذوق و سلیقه هنر گل­پروری و گل­آرایی ایرانیان است و این موضوع به حدی اهمیت پیدا می­ کند که آن­ها گل را از عالم بالا می­دانند:

گل آن جهانی است نگنجه در این جهان           در عـالـم خیـال چـه گنجه خیـال گـل

(هاگی لادی و همکاران، 1999).

   به رغم نیاز فراوان محصولات زارعی به پتاسیم که گاهی بیشتر از مقدار نیتروژن نیز می­باشد ولی کودهای پتاسیمی مصرف نمی­ شود این وضع در حالی است که در کشورهای پیشرفته، نسبت نیتروژن به پتاسیم مصرفی تقریباً نزدیک به یک است، ولی متاسفانه این نسبت در کشور ما از 15 نیز بیشتر است
(بلالی و همکاران،2003)[8].

1-2- هدف از انجام این تحقیق

از آنجائیکه خصوصیات مرفولوژیک و فیتوشیمایی این گیاه پیازی شدیداً تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله تغذیه و هورمون تغییر می­نماید بنابراین در این تحقیق جهت بهبود خواص یاد شده با ارتباط مطلوب بین هورمون و کود پتاس به دنبال درصد افزایش آن­ها با بهترین تیمار می­باشیم

فصل دوم

بررسی منابع

2-1 تاریخچه گل نرگس در ایران

در اطراف قلعه ارجان گل­های نرگس همه ساله وجود دارند. این قلعه که قدیمی­تر از قلعه­الموت
می­باشد در محلی صعب­العبور در استان خوزستان واقع شده است. با توجه به قدمت شهر ارجان می­توان به قدمت گل­های نرگس پی برد. بر اساس آن­چه در کتاب­های تاریخی آمده است ارجان نام قدیم بهبهان و از شهرهای پیش از مهاجرت آرین­ها بوده است. بعضی از مورخان آمدن آرین­ها را قبل از میلاد و برخی به دو هزار سال قبل از میلاد ارتباط می­ دهند از آثار ایلامیان و کلدانیان در نزدیکی­های ارجان از سنگ نبشته­ها و مجاری­های تنگ سروک و غیره معلوم می­گردد که ارجان از شهرهای پیش از مهاجرت آرین­ها بوده است (جوکار،1350).

شیروانی قدمت گل نرگس در ایران در شهرستان بهبهان، قبل از تاریخ هجری قید کرده است (شیروانی، 1268). در کتاب راه ­های باستانی و پایتخت­های قدیمی غرب ایران (کریمی، 1329) آمده است که: «در بهبهان همه ساله در سمت شمال از دامنه کوه بدیل تا انتهای دامنه کوه خاویز پر از گل­های شب­بوی وحشی می­گردد ودر سمت جنوب سراسر ماهور را گل­های شقایق وحشی، یاس و آویشن فرا می­گیرد و گل­های نرگس که در وسط دشت می­رویند این مجموعه مینوفریب را تکمیل می­ کنند در نرگس­زار وسیع و پر از گل بهبهان بیش از پنج نوع نرگس زیبا از قبیل (مسکینک، شهلا، پنجه گربه­ای، شصت­پر و غیره می­روید». در استان فارس بیش از 30 الی 50 هکتار زیر پوشش این گیاه بوده (وندلبو،1977)[10]. ولی متاسفانه به دلیل توسعه صنعتی کشاورزی مدرن در حال حاضر بر اساس آمارنامه کشاورزی 1381، سطح زیر کشت گل نرگس درکل ایران جمعاً 70 هکتار می­باشد که سالانه حدود 41 میلیون شاخه گل بریده در این سطح تولید می­ شود.

2-2 گیاه شناسی

نرگس،گیاهی پیازی از زیررده تک لپه­ای­ها، خانواده آماریلیداسه (Amarilidaceae) و از جنس نرگس

(Narcissus) است (خلیقی،1382). نرگس یکی از گیاهان ژئوفیت[11] و چند ساله که دارای حدود 60 گونه و 20000 هیبرید است (بلانچارد،1990). پیاز نرگس از نظر مورفولوژیکی، دارای ساقه زیرزمینی بسیار کوتاه و ضخیمی است به نام طبق یا صفحه قاعدهای که برگ­های فلس مانند ضخیم مملو از مواد غذایی آن را احاطه کرده ­اند از پائین ساقه، ریشه­ها خارج می­گردند که نابجا، بدون انشعاب، بدون تار کشنده و با کلاهک مشخص هستند از بالای ساقه و قسمت انتهایی، شاخه گل­دهنده به شکل استوانه­ای و بدون گره خارج
می­ شود که در انتها تولید گلچه می­ کند. گلچه­ها در ابتدا در یک غلاف بسته قرار دارند. در محل اتصال فلس­ها به ساقه کوتاه جوانه­های جانبی وجود دارند که محل تولید سوخچه می­باشند. برگ­های هوایی باریک و کشیده­اند. تعداد گلچه­ها بر روی شاخه گل دهنده از یک تا دوازده یا بیشتر است. هر گل دارای 3 کاسبرگ و 3 گلبرگ همرنگ به رنگ­های سفید، کرم، زرد کم رنگ و پررنگ، زائده­ای در وسط از جنس گلبرگ به نام تاج، درون آن 6 پرچم در دو حلقه 3 تایی، یک مادگی با تخمدان سه برچه­ای تحتانی و تمکن محوری است. میوه آن یک کپسول حاوی بذر و براق سیاه­رنگ کروی است(شکل 1-2). اغلب، گل به صورت کم­پر ولی دارای گونه­ های پرپر نیز می­باشند. تنوع زیادی در گونه، واریته و هیبرید­های آن وجود دارد (بیلی،1973)[12].

شکل1-2: شمایی از گل نرگس با مشخصات ریشه، ساقه، برگ و گل

طبق بررسی­های «انجمن گل نرگس آمریکا» (2007) جنس نرگس به 13 گروه، طبقه ­بندی شده است. این تقسیم ­بندی بر اساس تعداد گلچه در هر ساقه، اندازه تاج نسبت به اندازه پریانت یا تپال (مجموعه کاسبرگ­ها و گلبرگ­ها) و معطر بودن می­باشد که به صورت زیر طبقه ­بندی گردیدند.

 آمده است ارجان نام قدیم بهبهان و از شهرهای پیش از مهاجرت آرین­ها بوده است. بعضی از مورخان آمدن آرین­ها را قبل از میلاد و برخی به دو هزار سال قبل از میلاد ارتباط می­ دهند از آثار ایلامیان و کلدانیان در نزدیکی­های ارجان از سنگ نبشته­ها و مجاری­های تنگ سروک و غیره معلوم می­گردد که ارجان از شهرهای پیش از مهاجرت آرین­ها بوده است (جوکار،1350).

شیروانی قدمت گل نرگس در ایران در شهرستان بهبهان، قبل از تاریخ هجری قید کرده است (شیروانی، 1268). در کتاب راه ­های باستانی و پایتخت­های قدیمی غرب ایران (کریمی، 1329) آمده است که: «در بهبهان همه ساله در سمت شمال از دامنه کوه بدیل تا انتهای دامنه کوه خاویز پر از گل­های شب­بوی وحشی می­گردد ودر سمت جنوب سراسر ماهور را گل­های شقایق وحشی، یاس و آویشن فرا می­گیرد و گل­های نرگس که در وسط دشت می­رویند این مجموعه مینوفریب را تکمیل می­ کنند در نرگس­زار وسیع و پر از گل بهبهان بیش از پنج نوع نرگس زیبا از قبیل (مسکینک، شهلا، پنجه گربه­ای، شصت­پر و غیره می­روید». در استان فارس بیش از 30 الی 50 هکتار زیر پوشش این گیاه بوده (وندلبو،1977)[10]. ولی متاسفانه به دلیل توسعه صنعتی کشاورزی مدرن در حال حاضر بر اساس آمارنامه کشاورزی 1381، سطح زیر کشت گل نرگس درکل ایران جمعاً 70 هکتار می­باشد که سالانه حدود 41 میلیون شاخه گل بریده در این سطح تولید می­ شود.

2-2 گیاه شناسی

نرگس،گیاهی پیازی از زیررده تک لپه­ای­ها، خانواده آماریلیداسه (Amarilidaceae) و از جنس نرگس

(Narcissus) است (خلیقی،1382). نرگس یکی از گیاهان ژئوفیت[11] و چند ساله که دارای حدود 60 گونه و 20000 هیبرید است (بلانچارد،1990). پیاز نرگس از نظر مورفولوژیکی، دارای ساقه زیرزمینی بسیار کوتاه و ضخیمی است به نام طبق یا صفحه قاعدهای که برگ­های فلس مانند ضخیم مملو از مواد غذایی آن را احاطه کرده ­اند از پائین ساقه، ریشه­ها خارج می­گردند که نابجا، بدون انشعاب، بدون تار کشنده و با کلاهک مشخص هستند از بالای ساقه و قسمت انتهایی، شاخه گل­دهنده به شکل استوانه­ای و بدون گره خارج
می­ شود که در انتها تولید گلچه می­ کند. گلچه­ها در ابتدا در یک غلاف بسته قرار دارند. در محل اتصال فلس­ها به ساقه کوتاه جوانه­های جانبی وجود دارند که محل تولید سوخچه می­باشند. برگ­های هوایی باریک و کشیده­اند. تعداد گلچه­ها بر روی شاخه گل دهنده از یک تا دوازده یا بیشتر است. هر گل دارای 3 کاسبرگ و 3 گلبرگ همرنگ به رنگ­های سفید، کرم، زرد کم رنگ و پررنگ، زائده­ای در وسط از جنس گلبرگ به نام تاج، درون آن 6 پرچم در دو حلقه 3 تایی، یک مادگی با تخمدان سه برچه­ای تحتانی و تمکن محوری است. میوه آن یک کپسول حاوی بذر و براق سیاه­رنگ کروی است(شکل 1-2). اغلب، گل به صورت کم­پر ولی دارای گونه­ های پرپر نیز می­باشند. تنوع زیادی در گونه، واریته و هیبرید­های آن وجود دارد (بیلی،1973)[12].

شکل1-2: شمایی از گل نرگس با مشخصات ریشه، ساقه، برگ و گل

طبق بررسی­های «انجمن گل نرگس آمریکا» (2007) جنس نرگس به 13 گروه، طبقه ­بندی شده است. این تقسیم ­بندی بر اساس تعداد گلچه در هر ساقه، اندازه تاج نسبت به اندازه پریانت یا تپال (مجموعه کاسبرگ­ها و گلبرگ­ها) و معطر بودن می­باشد که به صورت زیر طبقه ­بندی گردیدند.