تعارض زناشویی

زندگی زناشویی یکی از جهانی ترین نهادهای بشری است که از دو نفر با توانایی و استعدادهای متفاوت و با نیازها و علایق مختلف و در یک کلام با شخصیت های گوناگون تشکیل شده است (گلدنبرگ و گلدنبرگ، ۲۰۰۰). یک رابطه زناشویی صمیمی مستلزم آن است که زوجین یاد بگیرند با هم ارتباط برقرار کنند و با هم متفاوت باشند.تعارض زمانی به وجود می‌آید که زوجین به دلیل همکاری و تصمیمات مشترکی که می گیرند درجات مختلفی از استقلال و وابستگی را نشان دهند که این تفاوت ها را می توان روی یک پیوستار از تعادل خفیف تا تعارض کامل طبقه بندی کرد(لانگ و لانگ^[۱۱]، ۱۹۹۸ به نقل از افخمی، ۱۳۸۶). از نظر گلاسر^[۱۲] (۲۰۰۰ به نقل از قربانی، ۱۳۸۴) تعارض زناشویی ناشی از ناهماهنگی زن و شوهر در نوع نیازها و روش ارضای آن، خودمحوری، اختلاف در خواسته ها، طرح واره های رفتاری و رفتار غیر مسئولانه نسبت به ارتباط زناشویی و ازدواج است (گلاسر، ۲۰۰۰، به نقل از فرحبخش، ۱۳۸۳).

تعارض در موقعیت های متنوع رخ می‌دهد و در جریان یک تعارض چندین موضوع مختلف ممکن است، به وجود آید. وقتی بین زن و شوهر اختلافی پیش می‌آید، به بن بست رسیدن، حل و فصل مشکل و یا تعارض در ناپدید شدن، موضوعی که موجب تعارض و اختلاف شده است، با گذشت زمان از بین می رود. در به بن بست رسیدن شرکای زندگی گیر می‌کنند و هیچ اقدامی نمی کنند. این وضعیت ممکن است مشمول توافق برای گذاردن موقت یا بی تصمیمی و بلاتکلیفی توافق برای مخالفت ورزی برای مدت زمان طولانی تر، یا رسیدن به یک کناره گیری (بی تفاوتی) همراه با جبهه گیری واقعی گردد. در حل مشکل، زن و شوهر برای خاتمه دادن به تعارض دست به کار می‌شوند (میلر^[۱۳] و همکاران، ترجمه بهاری ،۱۳۸۵ ).تعارض زمانی به وجود می‌آید که رفتار جانشینی وجود دارد و استرس به عنوان یک تعارض حل نشده است که به طبع آن به وجود می‌آید. اختلال های بالقوه تعارض شامل اختلال های هیجانی، شناختی و فیزیولوژیکی است. اختلال هیجانی تعارض به صورت دو دلی، اضطراب، زودرنجی، خشم و افسردگی و احساس گناه است. تعارض علاوه بر اینکه در تهییج پذیری تأثیر دارد اختلال شناختی نیز تولید می‌کند. تحت شرایط تعارض زا، الگوی تفکر شخص اغلب آشفته می شودو کاهش حافظه و…به وجودمی آید.تعارض کیفیت تصمیم گیری شخص راتحت تأثیر قرار می‌دهد،تصمیم گیری منطقی و جستجوی فعال اطلاعات و درک بی طرفانه را از فرد سلب می‌کند (شاملو، ۱۳۸۴).

فرایند تعارض زمانی به وجود می‌آید که یکی از طرفین رابطه احساس می‌کند طرف مقابلش بعضی از مسائل مورد علاقه او را سرکوب می‌کند (گریف و بارین^[۱۴]، ۲۰۰۰). از دیدگاه سکستون^[۱۵] (۲۰۰۱،به نقل از قربانی، ۱۳۸۴) تعارض هنگامی رخ می‌دهد که چیزی رضایت را برای شخص فراهم کرده، در حالی که همان چیز برای دیگری محرومیت را به دنبال آورد.

درمانگران سیستمی، تعارض را هر نوع تنازع بر سر تصاحب پایگاه ها و منابع قدرت که در جهت اخذ امتیازات دیگری و افزایش امتیازات خود بروز می‌کند، می دانند.

بدیهی ست که طرفین نزاع قصد دارند به طرف مقابل خود آسیب برسانند، تاکتیک های او را خنثی و بالاخره از صحنه بیرون کنند. ‌بنابرین‏ وجود تعارض زناشویی ناشی از واکنش نسبت به تفاوت های فردی است و گاهی اوقات، آن قدر شدت می‌یابد که احساس خشم، خشونت، کینه، نفرت، حسادت و سوء رفتار کلامی و فیزیکی در روابط زوجین حاکم می شود و به شکل حالات تخریب گر و ویران گر بروز می‌کند (یانگ و لانگ، ۱۹۹۸). رایس^[۱۶] (۱۹۹۹) دو نوع تعارض را در روابط زناشویی مطرح می‌سازد: تعارض سازنده و مخرب. در تعارض سازنده تمرکز بر حل مسئله بوده و در آن نزدیکی، احترام مثبت، اعتماد به یکدیگر وجود دارد و هیجان منفی و پاسخ کلامی اندکی بین زوجین وجود دارد. در تعارض مخرب زوجین «خود» همدیگر را به جای مسئله مورد حمله قرار می‌دهند در این تعارض از طریق سرزنش و انتقاد هر یک سعی دارند دیگری را تحت نفوذ خود در آورده و اظهار نظرهای بسیار منفی علیه یکدیگر به کار می‌برند که در این حالت ارتباط درستی بین آن ها برقرار نمی شود. در این نوع ارتباط بحث ومجادله های بیهوده ومخرب، بی اعتمادی، بی احترامی، توهین، خصومت، دشمنی و دشنام مشاهده می‌گردد.

‌بنابرین‏ می توان گفت تعارض زناشویی عبارت است از نوعی ارتباط زناشویی که در آن رفتارهای خصومت آمیز مثل توهین، سرزنش، انتقاد و حمله فیزیکی وجود دارد و زوجین در آن نسبت به یکدیگر احساس کینه، نفرت و خشم داشته و هر یک عقیده دارند که «همسرش انسان نامطلوب و ناسازگاری است که موجب رنجش و عذاب او می‌گردد» (فرحبخش، ۱۳۸۳). به طور کلی تعارض در هر رابطه نزدیکی اجتناب ناپذیر است. بعضی از زوجین تعارض خود را به شکل باز و مستقیم و بعضی دیگر تعارض شان را انکار و سرکوب می‌کنند و به شکل پنهانی بروز می‌دهند. تقریباً هر زوجی که برای درمان می‌آید در مرحله ای از تعارض قرار دارد. آن ها ممکن است موضوعات مختلفی مثل انتظارات، نیازها، خواسته ها، پول، ارتباط جنسی، بچه ها و خویشاوندان را برای تعارض عنوان کنند (به نقل از قربانی، ۱۳۸۴).

علت شناسی تعارضات زناشویی

تحقیقات مختلف در حوزه های روانشناسی، علوم اجتماعی، جامعه شناسی و جرم شناسی عوامل زیادی را برای تعارضات خانوادگی ذکر کرده‌اند ولی تفاوت آن ها را به صورت زیر ذکر کرد:

علت مذهبی شامل تفاوت های مذهبی (غالباً تضاد مذهبی) ، رفتار و عقاید خلاف اعتقادات مذهبی و …

علت فرهنگی شامل تفاوت های در نوع نگاه به زندگی مشترک، تفاوت های قومی یا شهری – روستایی، علت زیستی شامل نازایی و عقیمی، وضعیت چهره و مشکلات مربوط به سلامت و بیماری.

علت عاطفی شامل عواطف خشک و سرد و عدم درک یکدیگر، مشکلات در روابط جنسی، تندخویی و پرخاشگری.

علت اجتماعی شامل داشتن دوستان منحرف و اعتیاد، دخالت اطرافیان و عدم استقلال از خانواده پدری و …

علت سیاسی شامل اختلافات قبیله ای – قومی، گرایش سیاسی متفاوت، محدود کردن آزادی های طبیعی و …

علت اقتصادی شامل بیکاری، ولخرجی، فقر و تجملگرایی و …( بهاری،۱۳۸۸).

تأثیر تعارضات خانوادگی بر روابط زناشویی

تعارض های زناشویی تأثیر عمیق منفی بر روابط آن ها و پیرو آن بر بافت و روابط خانوادگی می‌گذارد. آن ها ممکن است روابطشان آنقدر سرد شود که ماه ها با همدیگر حرف نزنند، روابط جنسی نداشته باشند، تک نفره غذا بخورند، حضور همدیگر را در یک مکان تحمل نکنند و در آخر ممکن است کارشان به درخواست طلاق بکشد (رضازاده،۱۳۸۷).

طلاق

طلاق مسایل شخصی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را پیش می آورد. اشخاصی که زندگی مشترکشان متلاشی می شود، نسبت به مردم عادی آمادگی بیشتری دارند که از نظر جسمی، روانی، خواب و تغذیه اختلال پیدا کنند، یا به سو مصرف الکل و مواد روی آورند. در کنار آثار مخرب طلاق بر زن و مرد «فرزندان» نیز از پیامدهای طلاق والدینشان متاثر می‌شوند.

به طور کلی طلاق گیرندگان در ایجاد ارتباط با فرزندان خود دشواری پیا می‌کند، به خصوص آن ها از کسی که از نظرشان مقصر اصلی طلاق باشد، متنفر می‌شوند. با این وجود سؤال اصلی این استکه از بین روابط طولانی پر تنش زن و شوهر و طلاق کدامیک بر فرزندان اثر مخربتری دارد؟ تحقیقات با در نظر گرفتن کل جامعه به سو طلاق رأی‌ می‌دهد (به نقل ازبخشایش،۱۳۸۹).

تأثیر تعارضات خانوادگی بر روابط والدین با فرزندان: