رفتار توده وار

توده واری آگاهانه

توده واری ناآگاهانه

توده واری غیر عقلایی

توده واری عقلایی ( ‌بر اساس منافع )

شکل ۲-۳ : طبقه بندی رفتار توده وار (سعیدی و فرهانیان، ۱۳۹۰، ص ۵۱۰)

۲-۲-۹-۲- طبقه بندی رفتارهای توده ای

رفتارهای توده ای را به دو دسته عقلایی و غیر عقلایی یا شبه عقلانی می توان تقسیم کرد. دیدگاه غیرعقلایی بر جنبه روانشناسی سرمایه گذاران متمرکز می شود. اعتقاد این دیدگاه بر این است که مدیران بدون مدنظر قرار دادن تجزیه و تحلیل های عقلایی، صرفا به تقلید کورکورانه از یکدیگر روی می آورند، در نتیجه سرمایه گذاران عاقل تر قادر به کسب سود بیشتری از این رفتار هستند. در مقابل توده واری عقلایی، بر تصمیمات بهینه ای تمرکز دارد که در اثر اختلالات اطلاعاتی یا موضوعات انگیزشی تخریب می‌شوند و دیدگاه عقلایی خارجی بر اثرات خارجی، برتصمیم گیری بهینه متاثر از مشکلات بر سر راه اطلاعات و اعمال انگیزشی متمرکز می شود (دونو و ویچ^[۱۱۰]، ۱۹۹۶).

علل اصلی توده واری عقلایی (‌بر اساس منافع) عبارتند از: دغدغه شهرت، سیستم جبران خدمات و استفاده از تکنیک های یکسان و علل اصلی توده واری غیر عقلایی شامل: نبود شفافیت اطلاعاتی، ‌توسعه نیافتگی نهادهای تخصصی و الگوی فرهنگی جامعه و کم عمق بودن بازار سهام. (سعیدی و فرهانیان، ۱۳۹۰، ص۵۱۱)

طبقه بندی رفتار توده واری عقلایی و توده واری غیر عقلایی به شرح شکل ۲-۴ می‌باشد:

دغدغه شهرت

نبود شفافیت اطلاعاتی

توسعه نیافتگی نهادهای تخصصی

الگوی فرهنگی جامعه

کم عمق بودن بازار سهام

توده واری

غیر عقلایی

سیستم جبران خدمات

سیستم جبران خدمات

استفاده از تکنیک های یکسان

توده واری عقلایی

(‌بر اساس منافع )

شکل ۲-۴ : توده واری عقلایی (‌بر اساس منافع ) و غیر عقلایی (سعیدی و فرهانیان، ۱۳۹۰، ص ۵۱۲)

الف – رفتارهای توده ای مبتنی بر اطلاعات و آبشارها :

کلی ترین تعبیر و تفسیری که هم اکنون بتوان از رفتار توده وار ارائه نمود، شاید زنجیره های اطلاعاتی باشند، که توسط بیچاندنی و همکاران (۱۹۹۲) و ولچ‌^[۱۱۱](۱۹۹۲) معرفی گردید. زنجیره های اطلاعاتی حاکی از آن است که افراد حاضر در آخرین حلقه های یک زنجیره اطلاعاتی، اطلاعات خود را از اقدامات افراد حلقه های پیشین خود به دست می آورند و به دلخواه تصمیم به نادیده گرفتن اطلاعات خود و تبعیت از اقدامات دیگران می گیرند. الگوی اصلی زنجیره واری اطلاعاتی زمانی کاربرد دارد که، اعمال و اقدامات دیگران به جای اینکه اطلاعات خصوصی برای خود آن ها باشد، قابل مشاهده برای عموم باشند. اعتقاد بر این است که مدیران با مشاهده تصمیمات مدیران قبلی، به اطلاعاتی در خصوص این نکته دست می‌یابند که چه موقع باید اطلاعات خصوصی خود را، به طور کاملاً عقلایی نادیده بگیرند (خاکساری، ۱۳۹۰، ص ۲۹).

ب – رفتارهای توده ای مبتنی بر شهرت :

شارفشتین واشتین^[۱۱۲] (۱۹۹۰)، ترومن^[۱۱۳] (۱۹۹۴)، زوبیل^[۱۱۴] (۱۹۹۵)، پرندرگاست و استول^[۱۱۵] (۱۹۹۶) و گراهام^[۱۱۶] (۱۹۹۵) نظریه دیگری را ‌در مورد توده واری بر مبنای نگرانی در خصوص حسن شهرت برای مدیران صندوق و تحلیل گران، بیان کردند. نگرانی برای شغل و حسن شهرت معمولاً در نتیجه عدم اطمینان در خصوص توانایی یا مهارت یک مدیر خاص رخ می‌دهد. عقیده اصلی در این مورد توسط شارفشتین و اشتین بیان شد که، اگر یک مدیر سرمایه گذاری یا مشتری او ‌در مورد توانایی او برای انتخاب بهترین سهم دچار
عدم اطمینان هستند، پیروی او از سایر متخصصان سرمایه گذاری، عدم اطمینان ‌در مورد توانایی اش جهت اداره پرتفوی را در هاله ای از ابهام نگه خواهد داشت. ‌بنابرین‏ اگر سایر متخصصان سرمایه گذاری در وضعیت مشابهی باشند، توده تشکیل خواهد شد (بیچاندانی و شرما، ۲۰۰۱).

‌بنابرین‏، شکل گیری رفتار توده عقلایی می‌تواند ناشی از موضوعات مرتبط با مسئله مالک – مدیر نیز باشد، زیرا معمولاً ارزیابی عملکرد مدیران بر اساس عملکرد نسبی آن ها و نه عمکرد مطلق انجام می شود. (مرک^[۱۱۷] و همکاران ۱۹۸۹)، به طور مستدل نشان دادند که حسن شهرت مدیران برتر با ناتوانی ها و شکست های آن صنعت ارتباط ندارد، بلکه با عملکرد ضعیف شرکتی در همان صنعت مرتبط است. چنین الگوهای
رفتار توده وار، حکایت از آن دارد که هر یک از مدیران تقلید و متابعت از رفتار و اقدامات دیگر مدیران را ترجیح می‌دهند، به نحوی که به طور کامل اطلاعات خصوصی خود را نادیده می گیرند تا از آشکار شدن ناتوانی یا ضعف هایشان اجتناب نمایند (دونو و ولچ، ۱۹۹۶) .

ج – رفتارهای توده ای مبتنی بر نظام پاداش و جزا

اگر حقوق و دستمزد یک مدیر سرمایه گذاری وابسته به عملکرد او در مقایسه با سایر مدیران باشد، این مسئله موجب تحریف انگیزه های مدیر و تشکیل پرتفوی غیر بهینه می‌گردد، که نهایتاًً نوعی از توده واری را به همراه دارد (برنان^[۱۱۸]، ۱۹۹۳ و رول^[۱۱۹]، ۱۹۹۲).

ماگ و نیک ^[۱۲۰]۱۹۹۶، یک سرمایه گذار ریسک گریزی را درنظر گرفتند که درآمد او با بالا رفتن میزان کارایی و بازده شخصی اش با توجه به یک معیار سنجش که این معیار می‌تواند عملکرد گروهی مجزا از سرمایه گذاران و یا بازده یک شاخص مورد نظر باشد، افزایش و کاهش می‌یابد و اطلاعات خصوصی سرمایه گذار و معیار سنجشی که انتخاب نموده است از نقص اطلاعات برخودار بوده و اطلاعات محرمانه ‌در مورد بازده سهام را نمی داند. سرمایه گذار ‌بر اساس معیار سنجه خاصی که در نظر گرفته، تصمیم به سرمایه گذاری می‌گیرد، سپس با ارائه آن به کارگزار پس از بررسی و مشاهده نتایج این معیارها یک پرتفوی خاص را به سرمایه گذار ارائه می‌دهد. ‌بنابرین‏ کارگزار تمایل به تقلید از معیار دارد، یعنی پرتفوی سرمایه گذاری بهینه او پس از مشاهده اقدامات معیار، به پرتفوی معیار بسیار نزدیک می‌گردد. از سوی دیگر طرح در نظر گرفته شده برای پرداخت حقوق و دستمزد دلیل مضاعفی از سوی کارگزار برای کپی برداری و تقلید از معیارها و سنجه های در نظرگرفته شده است. این واقعیت که میزان حقوق و دستمزد کارگزار به دلیل عدول و دوری گزیدن از این معیارها ممکن است کاهش یابد باعث می شود تمایل مدیر برای سوق دادن سرمایه به سوی پرتفوی به دست آمده از این معیارها افزایش یافته به نوعی که سرمایه گذار فقط دارد با آنچه خود دارد و می‌داند سرمایه گذاری می‌کند. برخی فرآیندهای اجتماعی وجود دارند که می‌توانند سبب تقویت همگرایی و یا واگرایی رفتار شوند که می توان آن ها را در قالب زیر دسته بندی کرد:

1. 1. اثرات خارجی دستاوردها: معمولاً اثر شبکه ای یا ‌مکمل‌های استراتژیک نامیده می شود، مثلاً فردی از ایمل استفاده می‌کند چون همه این کار را می‌کنند.

1. 1. مجازات به مجرد انحراف: مانند زمانی که مخالفان در یک حکومت دیکتاتوری زندانی می‌شوند یا مورد شکنجه قرار می گیرند.

1. 1. اثر متقابل ترجیحات: مثلاً برخی در یک فصل لباسی را می پوشند فقط ‌به این دلیل که بقیه این کار را انجام می‌دهند و گروهی دیگر ممکن است از مثلاً رنگ خاصی استفاده نکنند فقط ‌به این دلیل که مد شده است.

1. 1. ارتباطات مستقیم: برخی به سادگی میان دو گزینه تعیین می‌کنند کدامیک بهتر است ، اما ‌به این راحتی ها هم نیست زیرا اینجا مسئله اعتبار مطرح می شود.